اگزمای مقعد چیست و به چه علت ایجاد می‌شود؟

اگزمای مقعدی یا آنال یکی از مشکلات شایع پوستی در ناحیه نشیمنگاه است که با خارش، التهاب و ناراحتی زیادی همراه می‌شود. این بیماری می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و باعث شود فرد در انجام فعالیت‌های روزانه دچار مشکل شود. آگاهی از علل، انواع و روش‌های پیشگیری و درمان اگزمای آنال می‌تواند نقش مهمی در کنترل این بیماری ایفا کند.

اگرچه در بسیاری از موارد اگزمای مقعدی با مراقبت‌های خانگی و درمان‌های ساده قابل کنترل است، اما در موارد شدید نیاز به درمان تخصصی وجود دارد. کلینیک پیکاطب به عنوان مرکز تخصصی درمان بیماری‌های نشیمنگاهی با بهره‌گیری از پزشکان مجرب و روش‌های نوین می‌تواند راهنمایی و مراقبت‌های لازم را به بیماران ارائه دهد.

اگزمای مقعد چیست؟

اگزمای مقعد یک بیماری نسبتا شایع پوستی است که باعث التهاب و خارش در ناحیه مقعد می‌شود و می‌تواند افراد را در هر سن و جنسیتی تحت تاثیر قرار دهد. پوست ناحیه مقعد بسیار حساس است و به محرک های خارجی به سرعت واکنش نشان می‌دهد. اگرچه این بیماری معمولا خطرناک نیست، اما می‌تواند بسیار ناراحت کننده و استرس زا باشد. از علائم آن می‌توان به خارش شدید، درد و ناراحتی عمومی در ناحیه مقعد اشاره کرد همینطور احتمال عفونت های ثانویه نیز وجود دارد.

افرادی که مستعد ابتلا به بیماری های پوستی و آلرژی هستند، افرادی که از اختلالات گوارشی یا بیماری های مزمن روده رنج می برند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. در برخی موارد اگزما مقعدی ممکن است به خودی خود بهبود یابد، به خصوص اگر ناشی از تحریک موقت یا واکنش آلرژیک باشد. زمان بهبودی می‌تواند بسیار متفاوت باشد و به شدت اگزما بستگی دارد و بهبودی اغلب ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. اگزمای آنال در بسیاری از موارد نیاز به درمان دارویی دارد که می‌تواند به تسکین علائم، کاهش طول مدت بیماری و جلوگیری از عوارض کمک کند.

خارش مقعد ناشی از تحریک پوست در خروجی راست روده است که به آن مقعد معروف است و با میل به خاراندن همراه است. اگرچه خارش ممکن است واکنشی به مواد شیمیایی موجود در مدفوع باشد، اما اغلب به معنای التهاب ناحیه مقعد است.

منبع: nahemorrhoidscentreab

علت ابتلا به اگزمای مقعدی

در یک واکنش آلرژیک سیستم ایمنی بدن به یک ماده خاص واکنش نشان می دهد. محرک ها می‌توانند بسیار متفاوت باشند مانند آلرژی غذایی، لوازم آرایشی یا محصولات پاک کننده. رعایت بهداشت بیش از حد در ناحیه مقعد همچنین می‌تواند منجر به اگزما مقعدی شود، زیرا می‌تواند سد محافظ طبیعی پوست را مختل کند. اگر ناحیه مقعد به طور مکرر و شدید تمیز شود باعث خشک شدن و ترک خوردن پوست می‌شود که باعث عفونت و التهاب می‌شود.

این امر به ویژه در مورد افرادی که پوست حساسی دارند یا قبلا از سایر بیماری های پوستی رنج می‌برند مشهود است. البته مهم است که به طور مرتب ناحیه مقعد خود را تمیز کنید تا از تجمع کثیفی و باکتری جلوگیری شود، با این حال از پاکسازی بیش از حد خودداری کنید زیرا این کار می‌تواند سد محافظ طبیعی پوست را مختل کند و اگزمای آنال را تقویت کند. علت ابتلا به اگزمای مقعدی اغلب به این موارد منتهی می شود:

• واکنش آلرژیک سیستم ایمنی به مواد خاص مانند غذا، لوازم آرایشی یا مواد پاک کننده
• رعایت بهداشت بیش از حد و پاکسازی شدید ناحیه مقعد
• خشک شدن و ترک خوردن پوست ناحیه مقعد
• پوست حساس یا سابقه ابتلا به بیماری‌های پوستی
• تحریک مکرر ناحیه مقعد به دلیل عوامل خارجی

انواع اگزمای مقعدی

اگزمای آنال انواع مختلفی دارد که هر کدام می‌توانند علائم، شدت و مدت درمان متفاوتی داشته باشند. آشنایی با انواع اگزمای مقعدی به بیماران کمک می‌کند تا علائم خود را بهتر بشناسند و در صورت لزوم درمان مناسب را انتخاب کنند. انواع اگزما مقعدی شامل نوع آلرژیک، درماتیت تماسی، آتوپیک، درماتیت سبورئیک، پسوریازیس و اگزمای محرک مقعد می‌شود. هر کدام از این انواع می‌توانند دلایل خاص خود را داشته باشند و لازم است توسط پزشک تشخیص داده شوند. در ادامه برای شما انواع مختلف اگزما مقعدی را بیان کرده ایم به آنها توجه کنید:

• اگزمای آلرژیک
• اگزمای درماتیت تماسی
• اگزمای آتوپیک
• اگزمای درماتیت سبورئیک
• اگزمای پسوریازیس
• اگزمای محرک مقعد

انواع مختلفی از اگزما مقعدی وجود دارد که می تواند از نظر علائم، اندازه و مدت زمان درمان متفاوت باشد.

اگزمای مقعدی آلرژیک

اگزمای مقعدی آلرژیک زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن به مواد خاصی مانند برخی غذاها، لوازم آرایشی یا شوینده‌ها واکنش نشان دهد. این واکنش منجر به التهاب، خارش و در برخی موارد ایجاد تاول در ناحیه مقعد می‌شود. شناسایی ماده آلرژن و پرهیز از آن اولین قدم مهم در درمان این نوع اگزماست. در بیشتر موارد درمان دارویی و مراقبت پوستی به کاهش علائم کمک می‌کند.

درماتیت تماسی

زمانی رخ می‌دهد که پوست با یک ماده محرک تماس پیدا کند. ناحیه آسیب دیده ممکن است قرمز، خارش دار، پوسته پوسته و در برخی موارد پوشیده از جوش و تاول باشد. مدت زمان درمان بستگی به علت دارد و می‌تواند چندین هفته طول بکشد. اگر قرار گرفتن در معرض محرک ادامه یابد، واکنش ممکن است بدتر شود و منجر به اگزمای مزمن شود.

اگزمای آتوپیک

اغلب مزمن است و در افرادی که از درماتیت آتوپیک نیز رنج می‌برند رخ می‌دهد. ناحیه آسیب دیده ممکن است قرمز، خارش دار، پوسته پوسته و بسیار خشک باشد. همچنین ممکن است ترک هایی در پوست وجود داشته باشد که می‌تواند دردناک باشد. درمان می تواند چندین ماه طول بکشد و ممکن است شامل استروئیدهای موضعی، مرطوب کننده ها و سرکوب کننده های سیستم ایمنی باشد.

درماتیت سبورئیک

زمانی رخ می‌دهد که پوست چربی اضافی تولید می‌کند و همچنین می‌تواند توسط قارچ ایجاد شود. ناحیه آسیب دیده ممکن است قرمز، پوسته پوسته و خارش دار باشد. درمان ممکن است شامل ضد قارچ های موضعی و استروئیدها باشد.

پسوریازیس

یک بیماری پوستی مزمن است که می تواند باعث پوسته پوسته شدن، التهاب و خارش شود. لکه‌های قرمز، پوسته‌ها و ترک‌ها ممکن است در ناحیه مقعد ایجاد شوند. درمان ممکن است شامل استروئیدهای موضعی، تعدیل کننده های ایمنی و نور درمانی باشد.

اگزمای محرک مقعد

اگزمای محرک مقعد اغلب بر اثر تماس مداوم پوست با مواد شیمیایی یا پاک‌کننده‌های قوی ایجاد می‌شود. شستشوی بیش از حد یا استفاده از صابون‌های نامناسب می‌تواند سد دفاعی پوست را ضعیف کرده و موجب التهاب و خارش شود. پرهیز از عوامل محرک و استفاده از شوینده‌های ملایم نقش کلیدی در بهبود این نوع اگزما دارد. در صورت نیاز، پزشک ممکن است پمادها یا کرم‌های ضد التهاب تجویز کند.

علائم اگزمای مقعدی

بسته به نوع اگزما، علائم مختلفی ممکن است رخ دهد. اگزمای تماسی، اغلب باعث قرمزی، درد و خارش، بوی نامطبوع و احساس ناخوشایند در ناحیه مقعد می‌شود. اگزمای آلرژیک، نیز اغلب باعث ایجاد جوش و تاول می‌شود. در اگزمای آتوپیک، علائم دیگری مانند خشکی پوست یا اگزما در سایر قسمت‌های بدن اغلب رخ می‌دهد و در برخی موارد تاول یا جوش نیز ممکن است ظاهر شود.

توجه به این نکته ضروری است که این علائم می‌تواند با بیماری های دیگر در ناحیه مقعد مانند بواسیر یا شقاق مقعد نیز بروز کند. در صورت مشاهده علائم در ناحیه مقعد، توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنید به خصوص اگر علائم شدید هستند یا برای مدت طولانی ادامه دارند. اگر اگزمای آنال همراه با درد شدید یا تب باشد حتما به پزشک مراجعه کنید. علائم اگزمای مقعدی شامل موارد زیر است پس به آنها توجه کنید:

1. قرمزی و التهاب ناحیه مقعد
2. خارش شدید و مداوم
3. درد یا سوزش
4. بوی نامطبوع
5. پوسته پوسته شدن پوست
6. جوش یا تاول در برخی موارد

عوارض اگزمای مقعدی

اگزما مقعد معمولا به خوبی قابل درمان است با این حال عوارض در موارد نادر نیز ممکن است رخ دهد. یکی از عوارض اگزمای مقعدی ایجاد عفونت های باکتریایی ثانویه است. خاراندن می‌تواند زخم های کوچکی ایجاد کند که نشان دهنده نقطه ورود باکتری ها است، در نتیجه التهاب نواحی آسیب دیده پوست ممکن است رخ دهد. این خود را به صورت درد، قرمزی و تورم نشان می‌دهد و همچنین می‌تواند باعث تب شود. عارضه دیگر می‌تواند ایجاد اسکار و زخم باشد به خصوص اگر اگزمای آنال برای مدت طولانی وجود داشته باشد و شدید باشد ممکن است جای زخم روی پوست ایجاد شود. از مهم ترین عوارض اگزما مقعدی می توان به این موارد اشاره کرد:

1. عفونت باکتریایی ثانویه
2. زخم و ترک پوستی
3. درد و تورم ناحیه
4. ایجاد اسکار یا جای زخم
5. تب در موارد شدید

پیشگیری از اگزمای مقعدی

برای جلوگیری از ابتلا به این عارضه می‌توانید به چند نکته توجه کنید. مقعد را به طور منظم و به آرامی تمیز کنید. بهتر است از آب ولرم و یک صابون ملایم یا لوسیون های مخصوص شستشو استفاده کنید که برای پوست های حساس مناسب هستند. از پاک کننده های خشن یا صابون هایی که می‌توانند پوست را بیشتر تحریک کنند خودداری کنید. همچنین شناسایی و اجتناب از محرک های احتمالی اگزمای آنال مفید است. اگر متوجه شدید که برخی غذاها، لباس‌ها یا محصولات مراقبت شخصی باعث بدتر شدن اگزما مقعدی می‌شوند باید از آن ها اجتناب کنید یا آن ها را جایگزین کنید.

مایعات کافی بنوشید و غذاهای غنی از فیبر مصرف کنید تا از یبوست جلوگیری کنید. مدفوع سفت یا اسهال می‌تواند منجر به التهاب ناحیه شود. به طور کلی، یک سبک زندگی سالم با یک رژیم غذایی متعادل و ورزش کافی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و سلامت پوست شما کمک کند و در نتیجه خطر ابتلا به اگزمای آنال را کاهش دهد. برای پیشگیری از اگزمای مقعدی می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

• رعایت بهداشت مناسب بدون شستشوی بیش از حد
• استفاده از شوینده‌های ملایم مخصوص پوست حساس
• اجتناب از مصرف مواد غذایی یا محصولات محرک
• مصرف مایعات کافی و رژیم غذایی فیبردار
• حفظ سبک زندگی سالم و تقویت سیستم ایمنی

روش تشخیص اگزمای مقعدی

پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از شما در مورد علائم و سابقه پزشکی شما می‌پرسد. در صورت مشکوک بودن به اگزمای آنال پزشک هموروئید یا ناحیه مقعد را نیز معاینه می‌کند. برای انجام این کار او یک معاینه رکتوم انجام می‌دهد که در آن از انگشت برای نفوذ به کانال مقعدی استفاده می‌کند تا تصویر دقیقی از ناحیه آسیب دیده دریافت کند که این معاینه فقط چند دقیقه طول می‌کشد. بسته به تشخیص، متخصص می‌تواند معاینات بیشتری را انجام بدهد.

نمونه مدفوع را می‌توان برای رد یا تایید عفونت باکتریایی یا قارچی به عنوان علت آن گرفت. آزمایش خون همچنین می‌تواند برای شناسایی آلرژی یا بیماری خود ایمنی به عنوان محرک مفید باشد. بیوپسی پوست ممکن است برای افتراق اگزما مقعدی از سایر بیماری های پوستی ضروری باشد. نمونه بافت کوچکی از ناحیه آسیب دیده تحت بی حسی موضعی قرار می‌گیرد و در آزمایشگاه بررسی می‌شود. تواند تشخیص دقیق و بهترین درمان ممکن را توصیه کند. روش تشخیص اگزمای مقعدی اغلب شامل این موارد است:

• معاینه فیزیکی و بررسی علائم
• معاینه رکتوم برای مشاهده ناحیه آسیب دیده
• آزمایش نمونه مدفوع در صورت مشکوک بودن به عفونت
• آزمایش خون برای شناسایی آلرژی یا بیماری‌های خود ایمنی
• بیوپسی پوست در صورت نیاز برای تشخیص دقیق

درمان اگزمای مقعدی

درمان اگزمای مقعدی به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. در بسیاری از موارد اقدامات ساده ای مانند تمیز کردن آرام نواحی آسیب دیده پوست، استفاده از محصولات مراقبتی مناسب برای پوست و اجتناب از مواد محرک مانند صابون ها و مواد شیمیایی می‌تواند به تسکین اگزمایِ مقعدی کمک کند. پمادهای بدون کورتیزون و لیدوکائین که یک بی حس کننده موضعی است به سرعت روی درد و خارش در ناحیه مقعد اثر می‌گذارد. توجه به این نکته مهم است که پمادها نمی‌توانند درمانی برای اگزمای آنال ارائه دهند بلکه فقط می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند.

برای اگزما مقعدی باکتریایی از پمادهای حاوی آنتی بیوتیک استفاده می‌شود و باید مناطق آسیب دیده پوست به آرامی تمیز و مراقبت شوند تا از تحریک بیشتر جلوگیری شود. برخی از روش های درمانی مانند استفاده از کمپرس گرم و مرطوب برای تسکین خارش و درد است. روغن های گیاهی مانند روغن نارگیل یا پماد کالاندولا نیز می‌توانند اثر آرام بخشی بر روی پوست داشته باشند. علاوه بر این، تغییر رژیم غذایی نیز می‌تواند کمک کننده باشد، زیرا برخی مواد غذایی مانند شکر و الکل می‌توانند فرآیندهای التهابی را در بدن افزایش دهند.

یک رژیم غذایی متعادل با مقدار زیادی سبزیجات، میوه ها و محصولات غلات کامل می‌تواند تأثیر مثبتی بر ایجاد و پیشرفت اگزمای آنال داشته باشد. در هر صورت قبل از شروع هر درمانی باید با پزشک مشورت کنید. به طور کلی موارد زیر برای التیام اگزما مقعد کاربرد دارد :

• اجتناب از استفاده از مواد محرک مانند صابون ها، عطرها و مواد شیمیایی
• استفاده از پاک کننده های ملایم و آب ولرم هنگام تمیز کردن نواحی آسیب دیده پوست
• استفاده از پمادهای مخصوص درمان اگزمای مقعدی برای مراقبت و محافظت از ناحیه آسیب دیده پوست
• پوشیدن لباس های گشاد برای جلوگیری از اصطکاک و تحریک در ناحیه آسیب دیده
• یک رژیم غذایی سالم غنی از ویتامین ها و مواد معدنی

علاوه بر پمادهای ذکر شده و نکاتی که برای محافظت از ناحیه مقعد گفته شد باید کمی صبر داشته باشید. اگزمای آنال معمولا پس از چند هفته بهبود می‌یابد، بنابراین به بدن خود زمان دهید و خود را تحت فشار بی مورد قرار ندهید.

درمان اگزمای مقعدی طب سنتی

برای مداوای بیماری در طب سنتی ابتدا مزاج افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد به همین علت پزشکان طب سنتی در ابتدا این عارضه را به مزاج فرد مبتلا ارتباط می‌دهند. در کل می‌توان مزاج افراد را به گروه بلغمی و صفرایی تقسیم کرد که درابتدا برای درمان بیماری اگزما مقعدی باید اصلاح مزاج کنید هرچند بعضی از روغن‌های مالشی و دارویی هم میتوانند بسیار موثر باشند. مانند روغن بنفشه، آلوئه‌ورا و انواع روغن های مرطوب کننده و همچنین می‌توانید از انواع دم‌نوش هم برای درمان اگزمای مقعدی طب سنتی استفاده کنید که در ادامه به انواع این دم‌نوش‌ها اشاره می‌کنیم.

• دمنوش گیاه گل سرخ
• دمنوش سبزی گشنیز
• دمنوش گیاه پنیرک
• عصاره دانه‌های عناب
• دمنوش گیاه ختمی